ایجاد محبت و پیشرفت جامعه

راههای ایجاد محبت

نشناخته را محرم هر راز مکن قفل دل خود بر همه کس باز مکن

در قلک دل برای آینده خویش جز عشق خدا و دین پس‏انداز مکن

1 - دوران پیش از کودکی

آنچه در ساختن شخصیت‏یک انسان مؤثر است، خیلی پیشتر ازمدرسه و جامعه آغاز می‏شود و به مساله تغذیه، شیر مادر، روحیات والدین،شرایط ایام بارداری، انعقاد نطفه و... هم مربوط می‏شود و موضوع وراثت‏نیز، در جای خود مهم است.

اهل معرفت و انسانهای دقیق و ارزشی، در به وجود آوردن نسلی پاک،نجیب، باایمان و اهل صلاح و فلاح، به این نکات و ریزه‏کاریها هم توجه‏می‏کنند.

در زندگی‏نامه بسیاری از بزرگان دین یا شهیدان اسلام می‏خوانیم ومی‏شنویم که مادرانشان آنان را با وضو شیر داده‏اند، ایام بارداری وشیردادن، مواظب حالات روحی خود، غذای حلالی که می‏خورده‏اند،مجالسی که شرکت می‏کرده‏اند، کتابهایی که می‏خوانده‏اند و... بوده‏اند. این‏مراقبت‏ها در روحیه و خصلت‏های کودک تاثیر می‏گذارد. اینکه مادر در ایام‏بارداری یا هنگام شیر دادن، چه صداها و نوارهایی بشنود (ترانه یا تلاوت‏قرآن یا نوحه و مداحی و...) و چه تصاویر و فیلمهایی ببیند، در چه جلساتی‏شرکت کند، با چه کسانی معاشرت داشته باشد، در تکوین شخصیت‏معنوی فرزند بی‏اثر نیست. برخی از سفره امام حسین‏علیه السلام و اطعام ایام‏عاشورا و غذاهای نذری، به قصد تبرک استفاده می‏کنند. این ایمانها وعقیده‏ها به نوزادهم منتقل می‏شود.

آنچه در آداب و سنن اسلامی در مورد کودکان و نوزادان است (از قبیل:از خداوند فرزند صالح خواستن، دایه صالح گرفتن برای شیر دادن، توجه به‏انتقال اخلاق دایه به فرزند، کام نوزاد را با آب فرات و تربت کربلا برداشتن، هنگام تولد و نامگذاری در گوش او اذان و اقامه گفتن، نام نیک بر او نهادن،از نام ائمه بر فرزندان گذاشتن، یاد دادن قرآن و حدیث اهل بیت‏به‏فرزندان و آموختن نماز و واداشتن به روزه و... ) همه نشان دهنده تاثیراینگونه امور در خلق و خوی کودکان است.

از علی‏علیه السلام روایت است که فرمود: من از خدای خود فرزندانی زیباروی وخوش قامت نطلبیدم، بلکه از پروردگارم خواستم فرزندانی به من عطا کندکه مطیع خدا و خائف از او باشند، تا هر گاه به آنان می‏نگرم که مطیع‏خدایند، چشمانم روشن گردد. (33) .

امام سجادعلیه السلام نیز در دعای مخصوص فرزندان، بیشتر نکته‏های‏معنوی و دینی و اخلاقی و صلاح و فلاح و تقوا و بصیرت و اطاعت‏خدا ومحبت اولیای الهی و دشمنی با دشمنان خدا می‏طلبد:

«و اجعلهم ابرارا اتقیاء بصراء سامعین مطیعین لک ولاولیائک‏محبین مناصحین و لجمیع اعداءک معاندین و مبغضین‏». (34) .

پس دوران کودکی، فصل تربیت دینی و تربیت ولایی کودکان است ومحبت اهل بیت هم یکی از شاخه‏های همین «تربیت دینی‏» است.

من غم و مهر حسین، با شیر از مادر گرفتم روز اول کامدم، دستور تا آخر گرفتم

بر مشام جان زدم یک قطره از بوی حسینی سبقت از مشک و گلاب و نافه و عنبر گرفتم

حضور ما در جلسات حسینی و اشک ریختن در سوگ اباعبدالله‏علیه السلام وشنیدن حرف و حدیث امامان و اهل بیت، در روح کودکی که در رحم یا درآغوش دارد، تاثیرگذار است.

«... در حسینیه دلمان، مرغهای محبت‏سینه می‏زنند و اشکهای یتیم‏در خرابه چشم، بیقراری می‏کنند. سینه ما تکیه‏ای قدیمی است،سیاهپوش با کتیبه درد و داغ. درب آن با کلید «یا حسین‏» باز می‏شود وزمین آن با اشک و مژگان، آب و جارو می‏شود.

ما دلهای شکسته خود را وقف اباعبدالله‏علیه السلام کرده‏ایم و اشک خود را نذرکربلا، و این «وقفنامه‏» به امضای حسین‏علیه السلام رسیده است. این است که‏زیارت، ترجیع بند ایام سال ماست.

صبحها وقتی سفره دعا و عزا گشوده می‏شود، دل روحمان گرسنه‏عاطفه و تشنه عشق می‏شود. ابتدا چند مشت «آب بیداری‏» به صورت‏جان می‏زنیم، تا «خواب غفلت‏» را بشکنیم. زیارتنامه را که می‏بینیم،چشممان آب می‏افتد. «السلام علیک‏» را که می‏شنویم، بوی خوش کربلابه مشاممان می‏رسد. توده‏های بغض در گلویمان متراکم می‏گردد و هوای‏دلمای ابری می‏شود و آسمان دیدگانمان بارانی.

سر سفره ذکر مصیبت، قندان دهانمان را پر از حبه قندهای «یاحسین‏» می‏کنیم و نمکدان چشممان دانه دانه اشک بر صورتمان‏می‏پاشد. به دهان که می‏رسد، قند و نمک در کاممان می‏آمیزد و این‏محلول شور و شیرین، درمان عشق ماست و نمک‏گیر سفره حسین‏علیه السلام‏می‏شویم. این است که تا آخر عمر، دست و دل از حسین‏علیه السلام بر نمی‏داریم.آنگاه جرعه جرعه زیارت عاشورا می‏نوشیم و سر سفره توسل، «ولایت‏» رالقمه لقمه در دهان کودکانمان می‏گذاریم.

غذای ما از عطای حسین‏علیه السلام است. الحمدلله... در این خشکسالی دل‏و قحطی عشق، نم نم باران اشک، غنیمتی است که رواق آینه کاری شده‏چشمان ما را شستشو می‏دهد. خدایا ما را به چشمه کربلا و نهر علقمه‏تشنه‏تر کن و معماراشک را برای آبادی دلهایمان بفرست.

امروز بر سردر دلهای ما پرچمی نصب شده که بر آن نوشته است:«السلام علیک یا اباعبدالله‏». (35) .

ریشه‏های حب اهل بیت، در دوران خردسالی و شیرخوارگی نیرومی‏گیرد و در جوانی و بزرگسالی میوه و برگ و بار می‏دهد. آری...

به جام جان نریخت مهر دیگری از آن دمی که دل شد آشنای تو

این مرحله، به مراقبتها و رفتارهای والدین در دوران شیرخوارگی ونوزادی فرزندان مربوط می‏شود.

اما... اینک ماییم و کودکان و نوجوانان موجود در جامعه و ضرورت واهمیت تربیت ولایی و دینی آنان.

در اینکه چگونه می‏توان جوانان و نوجوانان را «محب آل محمد» ودوستدار اهل‏بیت‏علیهم السلام بارآورد، راههای مختلفی وجود دارد. برخی از این‏راهها جنبه ذهنی و تئوری دارد، یعنی طرح موضوعات و مباحثی که نتیجه‏آن ایجاد کشش و جذبه نسبت‏به خاندان پیامبر است. عمدتا بیان فضایل‏و مناقب و مقامات و شرح حال و سیره اولیاء الهی، حتی ذکر شمایل واوصاف ظاهری آنان، از این بخش است. بعضی حتی از راه تصاویر وعکسهای منسوب به پیامبر و امامان، به آنان علاقه پیدا می‏کنند و تصویر،گذرگاه و معبری برای ورود به دنیای زیبا و دوست‏داشتنی اولیای دین‏می‏شود. برخی هم جنبه عملی و کاربردی است، یعنی اجرای برنامه‏ها یاتوجه به نکات اجرایی و کاربردی که نتیجه آن جای گرفتن محبت‏اهل‏بیت‏علیهم السلام در دل کودکان و جوانان است و این کار، عمدتا از سوی پدران‏و مادران، اولیاء و مربیان، برنامه‏سازان، مسؤولان فرهنگی و تربیتی کشورو چهره‏های مورد توجه و علاقه نسل نوجوان در جامعه است.

اینک برخی از این راهها و شیوه‏ها برشمرده می‏شود:

2- پیوند با آب فرات و خاک کربلا

استفاده از نمادها و سمبلهایی که به نوعی ارتباط با اهل بیت دارد، این‏رابطه را تقویت می‏سازد. «عاشورا» برجسته‏ترین مظهر خط ولایت نسبت‏به این خاندان است.

«شهادت‏» و «عطش‏» نیز دو جلوه مهم عاشوراست.

«آب فرات‏» یادآور تشنگی امام و اهل بیت او و وفای عباس‏علیه السلام است و«تربت‏» سیدالشهدا، خاک آمیخته به خون «ثارالله‏» است و این دو،فرهنگ عاشورا و حب اهل بیت را با خود دارند.

در تعالیم شیعه، از سنتهای مؤکد مذهبی، برداشتن کام نوزاد هنگام‏تولد، با تربت‏سیدالشهدا و آب فرات ست‏یعنی اندکی از این یا آن، به کام‏نوزاد مالیدن، یا در دهان او چکاندن.

این کار، هم پیوند دادن نوزادان از همان بدو تولد با این خاندان وعاشوراست، هم نشان عشق والدین به ایجاد این رابطه است، هم تاثیرطبیعی این «آب و خاک‏» در سرشت و طینت و خلق و خوی فرزندان است.همچنان که طبق احادیث‏بسیار، خداوند در تربت‏سیدالشهدا «شفا» وخاصیت درمانی قرار داده است، (36) اثر ایجاد محبت و امنیت هم در این‏تربت و آن آب نهاده است. پس، از راههای عملی، یکی هم عمل به این‏سنت دینی است. اثر ایجاد محبت در روایات مربوط به آن هم بیان شده‏است. امام صادق‏علیه السلام فرمود:

«حنکوا اولادکم بماء الفرات‏». (37) .

کام نوزادان خود را با آب فرات بردارید.

امام صادق‏علیه السلام به سلیمان بن هارون بجلی فرمود:

«ما اظن احدا یحنک بماء الفرات الا احبنا اهل البیت‏». (38) .

گمان نمی‏کنم که کسی با آب فرات، کام نوزاد را بردارد مگر آنکه ماخاندان را دوست‏بدارد.

آن حضرت، فرات را نهری بهشتی می‏داند که به خدا ایمان آورده است‏و روزی یک قطره از بهشت در آن می‏چکد. و نیز فرمود:

«من شرب من ماء الفرات وحنک به فهو محبنا اهل البیت‏». (39) .

هر کس از آب فرات بنوشد، یا کام کودک را با آن بردارد، یقینا دوستدار ماخاندان خواهد بود.

علی‏علیه السلام فرمود:

«ان اهل الکوفة لو حنکوا اولادهم بماء الفرات لکانوا شیعة‏لنا». (40) .

اگر کوفیان، اولاد خودرا باآب‏فرات، کام برداشته بودند، شیعه ما می‏شدند.

امام صادق‏علیه السلام فرمود:

«ما احد یشرب من ماء الفرات و یحنک به اذا اولد الا احبنا،لان الفرات نهر مؤمن‏». (41) .

هیچ کسی نیست که از آب فرات بنوشد، یا وقتی فرزند آورد، کام او را باآب فرات بردارد، مگر آنکه دوستدار ما شود، چرا که فرات، نهری‏مؤمن است.

آن حضرت، در مورد کام برداشتن نوزادان با تربت‏سیدالشهدا هنگام‏تولد، چنین دستور داده است:

«حنکوا اولادکم بتربة الحسین، فانها امان‏». (42) .

فرزندان خود را با تربت‏حسین‏علیه السلام کام برگیرید، چرا که مایه ایمنی‏است.

البته در روایات، تاکید شده است که این بهره‏گیری درمانی از تربت،وقتی است که انسان به این نکته باور داشته باشد که خداوند در تربت آن‏حضرت، این نفع و خیر را قرار داده است. (43) .

سنت آمیختن آب یا شربت‏به تربت‏سیدالشهدا و نوشیدن و نوشاندن‏آن به دیگران جهت درمان، زمان ائمه هم رواج داشته است. (44) امروز نیزمیان معتقدان و شیفتگان این مکتب، رایج است. (45) .

3- استفاده از علاقه به محبوبیت

هر کس دوست دارد مورد علاقه و محبت دیگران باشد و مورد توجه‏قرار گیرد. در جذب افراد، اظهار علاقه خیلی مؤثر است، بخصوص آن‏طرفی که انسان مورد علاقه او باشد اگر شخصیتی معروف، مهم و معتبرباشد، مورد رغبت‏بیشتری است. تا چه رسد به اینکه آن طرف، خدا وحضرت رسول‏صلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام باشند. باید چنین القا کرد که رشته‏محبت و علقه ولایی با اهل‏بیت‏علیهم السلام موجب می‏شود انسان محبوب خدا ورسول خدا صلی الله علیه وآله گردد و چه موهبتی بالاتر از این؟ طرح این مساله که‏ائمه‏علیهم السلام دوستدارانشان را دوست دارند، ایجاد محبت می‏کند. روایت دراین زمینه بسیار است، از جمله این حدیث:

کسی به محضر امام علی‏علیه السلام رسید و گفت: السلام علیک یاامیرالمؤمنین و رحمة‏الله و برکاته، کیف اصبحت؟ سلام (و رحمت وبرکات خدا) بر تو ای امیر مؤمنان. چگونه صبح کردی و چگونه‏ای؟

حضرت سر بلند کرد و پاسخ سلامش را گفت و فرمود:

«اصبحت محبا لمحبنا و مبغضا لمن یبغضنا» (46) .

صبح کردم، در حالی که دوستدار دوستدارمان هستم و دشمن کسی که باما دشمنی دارد.

طرح مساله حب متقابل و رضایت طرفینی میان خدا و بنده یاپیامبرصلی الله علیه وآله و امت، کارساز است. قرآن هم نمونه‏هایی دارد، همچون:«رضی الله عنهم و رضواعنه‏»، (47) «فسوف یاتی الله بقوم یحبهم ویحبونه‏». (48) که در مورد اهل ایمان و عمل صالح و متعهدان به دین و ثابت‏قدمان در راه خداست.

با طرح این‏که خدا چه کسانی را دوست می‏دارد؟ و پاسخ این که محبان‏اهل بیت را، و نتیجه‏گیری این که پس محبوب خدا شدن هم در سایه‏مودت اهل‏بیت است، علاقه‏ها را به این خاندان می‏افزاید.

هم دوست داشتن برگزیدگان افتخار است، هم محبوب آنان بودن‏ارزش است. در زیارت «امین‏الله‏»، در حرمهای ائمه معصومین از خداوندچنین درخواست می‏کنیم:

خدایا! دل و جان مرا شیفته اولیای برگزیده‏ات قرار بده و مرا در زمین وآسمانت محبوب گردان:

«محبة لصفوة اولیاءک، محبوبة فی ارضک و سماءک‏». (49) .

دوستی با اهل‏بیت‏علیهم السلام انسان را با این خانواده همخون و همدل‏می‏سازد و عضو این خانواده الهی می‏گرداند. همچنان که سلمان فارسی رارسول خداصلی الله علیه وآله از این دودمان دانست و فرمود: «سلمان منا اهل البیت‏» (50) «سلمان از ما خاندان است‏».

چنین تعبیری را پیامبر اکرم‏صلی الله علیه وآله درباره ابوذر غفاری هم فرموده است وامام صادق‏علیه السلام نیز درباره فضیل بن یسار (51) و یونس بن یعقوب (52) فرموده‏است که اینان از ما خاندان هستند.

این موهبت‏بزرگی است که انسان از خاندان پیامبر محسوب شود.محبت اهل‏بیت، چیزی است که این امتیاز را برای دوستدار می‏آورد. به‏این دو حدیث توجه کنید (که یکی محبت و دیگری تقوا و عمل صالح رازمینه‏ساز عضویت در مجموعه اهل‏بیت می‏داند):

امام باقرعلیه السلام: «من احبنا فهو منا اهل البیت‏» (53) «هر که ما را دوست‏بدارد از ما خاندان است‏».

امام صادق‏علیه السلام: «من اتقی منکم و اصلح فهو منا اهل البیت‏». (54) «هر کس از شما که تقوا پیشه‏کند و در پی صلاح و اصلاح باشد، او از مااهل‏بیت است‏».

توجه به این نکته مهم است که محبت‏به تنهایی، بدون تقوا و صلاح واصلاح، چندان کارساز نیست و محبت واقعی به همان همسویی می‏کشد.